WETENSCHAPPELIJK BEWEZEN: IEDEREEN KAN VERHALEN
Drie tips voor het schrijven van een pakkend verhaal
Verhaalgevoeligheid hebben we – bijna – allemaal van nature. We vertellen elkaar voortdurend verhalen en we horen ze graag. Maar als we ze dan moeten opschrijven, komen de aarzelingen. Hoe schrijf je een verhaal? Wetenschappers, die niet bekend staan om hun pakkende verteltrant, bewijzen dat je het kan leren.
De Pirahã, een stam in het Amazonegebied van Brazilië, kennen geen verhalen. In deze cultuur mag je alleen vertellen over dingen die jou zelf zijn overkomen. Fictieve verhalen zijn taboe. Opvallend. Want in de rest van de wereld worden om de klipklap verhalen verteld. We gieten ervaringen – van onszelf en van anderen – graag in de vorm van een verhaal.
Gebeurtenissen in samenhang
Bij het vertellen van verhalen maken we allemaal bewust of onbewust gebruik van narratieve elementen, zoals tijd, ruimte, conflict en personage. Verder bedient iedereen zich van een vergelijkbare onderliggende structuur: een hoofdpersoon wil iets of worstelt met iets en maakt om die reden een reis, letterlijk of figuurlijk, en komt daarbij obstakels, tegenstanders en helpers tegen.
Door die reis heeft een verhaal altijd een begin, midden en eind. De gebeurtenissen hangen onderling samen. Daardoor kunnen we verhalen veel gemakkelijker onthouden dan losse feiten en cijfers. Om informatie te kunnen opslaan zijn onze hersenen steeds op zoek naar samenhang tussen informatie-eenheden. En dat is precies wat verhalen doen: ze presenteren gebeurtenissen in samenhang.
Het beste verhaal
Afijn, dat is het belang van verhalen en zo werken ze, voor bijna de hele wereldbevolking. Toen ik een groep onderzoekers die zich bezig houdt met forensische zorg voor de jeugd ging trainen om helder en pakkend te schrijven, hoefde ik dan ook niet veel te doen om hun verhaalgevoeligheid aan te wakkeren. In kleine groepen vertelden ze elkaar mondeling over hun meest aansprekende case. Per groep kozen ze het beste verhaal.
Maar toen kwam het, toen moesten ze dat gaan opschrijven. Hoe doe je dat? Hoe schrijf je een verhaal? Drie tips gaf ik ze mee:
- Maak het menselijk
Benoem innerlijke drijfveren, zoals een wens, conflict of dilemma. Dat zet het verhaal in gang.
- Maak het tastbaar
Een enkel aansprekend detail is vaak genoeg om iets of iemand te karakteriseren. Neem bijvoorbeeld deze zin uit Godenslaap van Erwin Mortier: ‘Ze stond zodanig krom van de reuma en andere aandoeningen dat ze als een winkelhaak door het leven ging.’
- Maak het invoelbaar
Gebruik de directe rede om gesprekken en gedachten weer te geven. Op die manier kan de lezer zich identificeren met het personage.
En daar gingen ze. Leuk hoe verrast ze zelf waren over de uitkomsten. Eén verhaal trok de speciale aandacht. Lees het maar. Het eind gaf me kippenvel. Verhaalovergevoeligheid, wellicht.