WE HEBBEN EEN (PIMPELPAARSE) MATCH!
Het eind van de strijd tussen woord en beeld
Ik word er altijd wat onzeker van, van de uitdrukking ‘Een beeld zegt meer dan duizend woorden’. Het is naar mijn gevoel een diskwalificatie van tekst. Alsof tekst altijd breedsprakig en langdradig moet zijn om iets over te brengen. En alsof beeld niet vaak een onderschrift of titel nodig heeft om het te kunnen duiden. Nu blijkt dat beelden niet meer, maar vooral iets anders zeggen dan woorden. Wisten we al. Maar nu is het wetenschappelijk gestaafd.
Boeken hebben mijn jeugd beheerst. Boeken met tekst, wel te verstaan. Met – vooruit dan maar – af en toe een plaatje. Stripboeken waren uit den boze, die zouden je eigen verbeelding maar beperken. Alleen als ik ziek was mocht ik de Tina’s van een buurmeisje lezen. Zij bezat hele jaargangen van het meidenstripblad, ingebonden in grote oranje banden. Een kleine beeldoase in de tekstwoestijn van mijn jeugd. Ziek zijn werd daarna nooit meer zo fijn.
Rood en blauw
Van jongs af aan kreeg ik dus de boodschap dat beeld minderwaardig is. Ik heb er niet onder geleden, hoor. Ik ben nog steeds dol op verhalen, zinnen en woorden. Maar ook gek op beelden. Daarom doe ik een oproep: Laten we ophouden met de strijd tussen tekst en beeld, alsof het gaat om goed en kwaad, zwart en wit. Tekst en beeld zijn veel eerder rood en blauw. Allebei mooi, maar gemengd tot purper wellicht interessanter. Gelaagder.
Diepere verwerking
Afijn, tot zover de kunstzinnige kant. Nu even de wetenschap. Communicatiewetenschapper Tom Powell heeft vorige maand in zijn promotieonderzoek Multimodal News Framing Effects aangetoond dat een beeld niet meer zegt dan duizend woorden. Een krachtig beeld kan een sterke emotionele reactie oproepen, zoals wanneer we een foto zien van vluchtelingen in een kamp. Toch lijken beelden op de langere termijn niet te leiden tot verandering van mening.
“Beelden verwerken gaat sneller dan tekst, maar een beeld kan onduidelijk zijn. Een tekst begrijpen vergt meer moeite, maar laat je wel de exacte betekenis snappen. Deze diepere verwerking betrekt je meer bij het onderwerp”, zegt Tom Powell in de Volkskrant van 19 september.
Pathos en logos
Powells conclusie gaat in tegen de heersende opvatting dat we leven in een cultuur waarin beelden een grotere invloed hebben op de publieke opinie dan tekst. Dat blijkt dus niet zo te zijn. Juist door tekst en beeld in samenhang te onderzoeken kwam dit naar voren. En juist in de samenhang blijkt de kracht van tekst en beeld te liggen.
Als we het samenvatten in termen van klassieke retorica zijn beelden vaak gericht op pathos (emotie) en tekst op logos (argumenten). Laat nu ook de klassieke retorica aanbevelen dat je juist die twee overtuigingsmiddelen combineert, als het kan aangevuld met ethos (geloofwaardigheid). Dus, doe mij die beelden, doe mij ook die duizend woorden en doe ze vooral gecombineerd. Ze zijn gewoon een supergoeie, pimpelpaarse match.