GEEN KOMENDE HERINNERINGEN

Hoe schrijvers aan hun materiaal komen

Ik zie me nog zitten als junior tekstschrijver, voeten op het bureau want dat hoorde zo, en maar staren naar de muur om te komen tot Het Idee. Het enige dat bij me opkwam was: Ik moet NU een idee krijgen. Waarom werkt het niet om zo te komen tot nieuw materiaal?

 

Schrijven heeft twee kanten. Enerzijds is het een ambacht. Je moet er bepaalde vaardigheden voor ontwikkelen en die bewust inzetten. Anderzijds is schrijven, ook zakelijk schrijven, een creatief proces dat juist op een onbewust niveau plaatsvindt. We zoeken naar een mooi beeld, een leuke ingang of een nieuwe manier van verwoorden. We willen frisse ideeën om de lezer aan ons te binden. Maar ideeën laten zich moeilijk dwingen. Geloof me, ik heb het vaak genoeg geprobeerd.

 

Bloed, blik en gebaar

Hoe breng je het creatieve proces dan wel op gang? Let op, nu wordt het leuk. Oliver Sacks zegt in zijn essaybundel Rivier van het bewustzijn dat je jezelf tijd moet gunnen om dingen te vergeten en ze in je onderbewustzijn te laten bezinken. En ook de dichter Rainer Maria Rilke zegt: “Het is niet genoeg dat je herinneringen hebt. Je moet ze kunnen vergeten […] en je moet het grote geduld hebben om te wachten tot ze terug komen.” Dat is leuk, toch? Vergeten, dat kan iedereen.

Maar wat dan? Hoe dan verder? De herinneringen die in je wegzakken, moeten zich kunnen verbinden met andere ervaringen en gedachten. Of zoals Rilke het zegt: “Het gaat niet om de herinneringen zelf. Alleen als ze bloed in ons worden, een blik en een gebaar, naamloos en niet te onderscheiden van onszelf, alleen dan kan het in een zeer zeldzaam uur gebeuren dat het eerste woord van een gedicht opstijgt in hun midden en vandaar uit verder gaat.” Zo ontstaan dus ideeën.

 

Beheersen en loslaten

Het is wel wat onzeker, als je een deadline hebt en je moet wachten op het zeer zeldzame uur waarin één woord zich aandient, maar het principe is helder. Als schrijver moet je beheersen en tegelijk loslaten. Wat je moet beheersen is het schrijven als ambacht. Wat je moet loslaten is het idee dat ideeën zich laten dwingen door een bewuste actie. Ze komen wel, helemaal vanzelf.

Wanneer ik mijn telefoon ontgrendel, verschijnt een aantal vensters. In één van die vensters staat: Geen komende herinneringen. Eerst vond ik dat behalve poëtisch, ook wat treurig. Nu weet ik dat ik slechts geduld moet hebben. Het grote geduld. Want herinneringen komen terug, in andere vorm, en dan zijn ze materiaal voor schrijvers.