VAN BEGRIJPEND LEZEN NAAR BEGRIJPEND SCHRIJVEN

Hoe je schrijft met oog voor het geheel

In Nederland wonen anderhalf miljoen laaggeletterden. Zij hebben moeite met schrijven en begrijpend lezen en functioneren daardoor minder in de maatschappij. Maar ook ‘hogergeletterden’ hebben vaak moeite met begrijpend lezen. Ligt dat aan hen? Nee. Schrijvers moeten begrijpend schrijven.

Weet je het nog, het moment dat je over de leesdrempel stapte? Je leerde welke tekens bij welke klanken hoorden. Je spelde letter voor letter: k-a-t. En je zag ineens een beest op vier poten met een zachte vacht voor je. Technisch leren lezen is magie. Letter voor letter naar een woord, een beeld. Van deel naar geheel.

Wat is begrijpend lezen?

Begrijpend lezen werkt andersom. Begrijpend lezen gaat om het geven van betekenis aan de tekst als geheel en niet aan individuele woorden en zinnen. Voor begrijpend lezen zijn verkenningen nodig van de tekst als geheel. Als de lezer de tekst eerst verkent en leest op basis van een goede verwachting, begrijpt hij de delen beter.

Hoe kun je begrijpend schrijven?

Die verkenningen kunnen we gebruiken voor begrijpend schrijven. Dat is: op zo’n manier schrijven dat de lezer de juiste voorspellingen kan doen over de betekenis van de tekst. Hoe doen we dat? Door te redeneren vanuit de verkenningen van de lezer.

1. Voorkennis

Bij begrijpend schrijven moet je weten wat de voorkennis is van de lezer. Wat weet hij wel en wat weet hij niet? Zie hiervoor mijn eerste blog. Moet alles wat de lezer niet weet in de tekst? Nee, alleen de informatie die de lezer nodig heeft om de hoofdboodschap te begrijpen. Hoe breder de hoofdboodschap, hoe meer informatie de lezer nodig heeft.

 

2. Vorm

Vorm is ook van belang voor begrip. Vorm bepaalt mede de inhoud. Kies je bijvoorbeeld voor een artikel, dan verwacht de lezer dat er iets nieuws in staat, zoals een actuele ontwikkeling. Op grond van de vorm doet de lezer voorspellingen over de inhoud.

 

3. Vet

Aan schrijvers de taak om te zorgen dat het geheel duidelijk spreekt uit de delen waar de lezer zich op richt voordat hij de tekst gaat lezen. Dat zijn de vetgedrukte delen zoals kop, lead en tussenkopjes. In kop en lead moet de hoofdboodschap van de tekst duidelijk zijn. De tussenkopjes informeren de lezer over de opbouw en uitwerking van de hoofdboodschap.

Voorkennis, Vorm en Vet dus. De VVV, zeg maar, van begrijpend schrijven. De VVV is je gids voor schrijven met oog voor het geheel. En dat zullen niet alleen laaggeletterden waarderen.