DIEP IN HET LABYRINT ROEP IK OM ARIADNE
De draad van de kluwen wol van Ariadne leidde Theseus uit het labyrint, toen hij de minotaurus – half mens, half stier – had gedood. Mij leidt een vergelijkbare draad een labyrint in. Geleid door een woord beland ik diep in een doolhof van taal, waar ik wel vaker in verdwaal.
Het begon bij een foto van zo’n vijf mensen die op en over elkaar heen hangen en staan. De kluwen mensen intrigeerde me en ik begon hem uit te halen: iedere figuur op de foto apart te tekenen en de delen die ik niet kon zien erbij te verzinnen. Die tekeningen voegde ik weer samen en het resultaat noemde ik ‘Kluwen’. En toen ik dat zo zag staan, dat woord, viel het me op. Best vreemd, een zelfstandig naamwoord dat eindigt op -en. Waar komt het vandaan?
Trappelend
Trappelend stond ik aan de rand van het labyrint. Daar ging ik. Het woord komt als cluwen voor in het Middelnederlands en Nederduits, maar ook als cleowen en clew in het Angelsaksisch, de voorloper van het Engels. Maar de wortels van kluwen liggen in het woord glaus, Sanskriet voor bal. Het Sanskriet is een oude Indiase taal, die zich via religieuze en filosofische geschriften over Europa verspreidde. Zo kan het dat afgeleiden van glaus ook voorkomen in het Russisch en Litouws. En al die afgeleiden hebben de betekenis van ‘iets dat zich om zichzelf opwindt’.
Donkere gangen
Ik volg mijn draad door de donkere gangen van online woordenboeken en beland bij het Engelse clue, dat van cleowen en clew komt. Een lichtje licht op. Op die manier wordt een zin als ‘You don’t have a clue’ volledig begrijpbaar en beeldend: daar sta je, zonder draad om de uitgang te vinden. En dan mag het woord kluwen misschien wat ouderwets klinken, het woord clue is helemaal van deze tijd en wordt vanuit het Engels in meerdere talen gebruikt (in het Afrikaans: nie 'n clue hê nie).
Heel wat anders
En dan de clou van dit verhaal? Begin niet over clou. Clou is weer heel wat anders. Dat woord is via het Frans in onze taal terecht gekomen en komt van het Latijnse clavus: spijker, metalen pin (het Engelse pun…).
Intussen ben ik zelf iets dat zich om zichzelf opwindt. Diep in het labyrint roep ik om Ariadne. Hoewel, laat me nog maar even zitten…