SCHRIJVERS MOETEN NIET ALLEEN ZINGEN
Ik heb me een tijdje het hoofd gebroken over een zin. Niet omdat die zin per se moeilijk is, maar omdat de tang van aangekondigde tegenstellingen in de zin hoofdbrekens kost. En wat ik me dan afvraag: heeft de schrijver zijn eigen tekst wel eens gelezen?
Mijn ex-schoonvader was bijna een leven lang koordirigent. Hij riep geregeld tijdens repetities: ‘Jullie moeten niet alleen zingen, jullie moeten ook luisteren!’ Een dergelijke gedachte overviel me na het lezen van een zin die een tijdje terug in de Volkskrant stond: “Hoewel transgender personen ondanks de brede acceptatie in Thailand toch nog worden gediscrimineerd, voelt Phonlaphat zich op zijn school geaccepteerd.” Ik zat in de trein toen ik het las, anders had ik uitgeroepen: ‘Je moet niet alleen schrijven, je moet ook lezen!’
Tot de bodem
Want als je als schrijver niet terugleest wat je schrijft, betekent dat de lezer dubbel werk moet doen. Soms wel driedubbel. Bovenstaande zin moest ik ernstig bestuderen. En dat is dan mijn makke, want dan wil ik ook tot de bodem. Wat maakt die zin nou zo ingewikkeld? Zijn het de woorden ‘hoewel’ en ‘ondanks’ die allebei een tegenstelling aankondigen? Niet per se, maar wel in het geval van deze zin.
Als je schrijft ‘hoewel discriminatie’, moet er verderop in de zin iets staan van acceptatie. De acceptatie die bij ‘hoewel’ hoort, staat aan het eind: Phonlaphat voelt zich geaccepteerd op zijn school. Maar tussen de ‘hoewel discriminatie’ en deze acceptatie staat nog een andere tegenstelling: ondanks (brede) acceptatie is er discriminatie. En dat is dus de tegenstelling van de tegenstelling waarmee de zin begint en eindigt. De eerste tegenstelling houdt zijn eigen tegenstelling in de tang. Volg je me nog? Je mag nee schudden.
Tangverlossing
Ik heb geprobeerd een en ander te verhelderen in een grafiek, zie illustratie hierboven. Sorry. Het maakt de inhoud van de zin er ook niet duidelijker op. Wél is duidelijk waarom de zin ingewikkeld is en niet prettig leest. De zin is een achtbaan van goed- en afkeuring van transgenders in Thailand. En mijn kinderen weten hoe vreselijk ik achtbanen vind.
Ik raad de schrijver van de zin de tangverlossing aan. Want zonder tang wordt het geheel een stuk duidelijker: “Hoewel in Thailand transgenders breed geaccepteerd zijn, worden ze soms nog wel gediscrimineerd. Ondanks dat voelt Phonlaphat zich geaccepteerd op zijn school.” Nee, geen schoonheid, wel meer helderheid. En minder werk voor de lezer.
Moraal van het verhaal: Je moet als schrijver niet alleen zingen, je moet ook luisteren. Gelukkig gaat het goed met Phonlaphat.