PLEIDOOI VOOR DE KLEINE LEEGTE
De spatie maakt uit
Ik pleit voor een herwaardering en beter gebruik van de spatie. De spatie is meer dan een beetje niets tussen twee woorden. De spatie geeft betekenis. Daarnaast kunnen we met de spatie meer uitdrukken dan we tot nu deden.
Het is een bekend fenomeen dat we onder invloed van het Engels onze samengestelde woorden steeds vaker los schrijven. Met een spatie tussen de twee samengestelde delen dus. Zoals in tomaten soep. Vaak fronsen alleen de mensen die weten wat de spellingsregel is: in het Nederlands schrijven we samengestelde woorden aan elkaar. Anderen zal het niet of nauwelijks opvallen als er een spatie te veel staat in een woord. Tot er betekenisverschil ontstaat door het plaatsen of weglaten van een spatie, zoals bij twee literflessen en tweeliterflessen, zoals bij achter uitrijden en achteruitrijden. De spatie maakt uit. Hondenkussen en honden kussen.
Ondergewaardeerd
De spatie is een ondergewaardeerd onderdeel van de geschreven taal. Het is niet een plek waar niets gebeurt, het is een betekenisgevende tussenruimte. Bovendien is het een leesteken dat we vooralsnog veel te beperkt inzetten in geschreven teksten.
Negatieve ruimte
Het is als in de beeldende kunst: de negatieve ruimte in een kunstwerk – de lege ruimte om en tussen de vormen in een compositie – is het gedeelte van het werk dat niet door het hoofdonderwerp wordt ingenomen, maar dat wel essentieel is voor het totaalbeeld. Vaak helpt de negatieve ruimte het onderwerp beter uit te laten komen. Het maakt de vormen van het hoofdonderwerp duidelijker. Soms kan negatieve ruimte zelf betekenis krijgen. Het kan een vorm creëren die niet meteen zichtbaar is, een verborgen beeld onthullen. Negatieve ruimte is dus niet het deel waar niets te zien is, maar een middel dat kunstenaars bewust inzetten om hun ideeën te versterken.
Randen opzoeken
In dat geval zouden we naar analogie van de beeldende kunst de spatie beter kunnen gebruiken dan we tot nu deden. Bewuster inzetten als leesteken. De randen van de werking opzoeken, de leesbaarheid oprekken om een idee te versterken. Een kleine veelzeggende leegte, een denkpauze tussen twee uitspraken een stilte voor de storm van het volgende woord.
Spatie komt van het Latijnse spatium en betekent letterlijk ruimte. Nu nog die ruimte innemen.